Sąd Najwyższy uznał, że niedopuszczalne jest ustanowienie prokurenta, który może działać wyłączenie z członkiem zarządu.

Kim jest prokurent?

Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do KRS (w szczególności spółki takie jak sp. z o.o. czy sp. jawna) mogą ustanowić jednego lub kilku prokurentów.

Prokurent to specjalny rodzaj pełnomocnika, który upoważniony jest do podejmowania w imieniu przedsiębiorcy czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Imię i nazwisko prokurenta jest ujawniane w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Rodzaje prokury

Prokurent samoistny może występować samodzielnie w imieniu spółki np. zawierając w jej imieniu umowy z kontrahentami. Prokurent samoistny ma duży zakres swobody, dlatego powinna być to osoba godna zaufania. Spółka może mieć kilku prokurentów samoistnych. Niezależnie od ich liczby mogą oni działać samodzielnie.

Prokura może być też udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna). W takim wypadku prokurent nie może występować samodzielnie. Może reprezentować spółkę jedynie razem z innym prokurentem. Prokura łączna pozwala na lepszą kontrolę poczynań prokurentów i ogranicza ich samowolę.

Prokurent i zarząd

Spółkę z o.o. reprezentuje zarząd. Sposób reprezentacji określa zwykle umowa spółki. Jeśli wspólnicy nie uregulowali tej materii w treści umowy, zastosowanie mają przepisy kodeksu spółek handlowych.

Art. 205. § 1 k.s.h. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Cytowany przepis przewiduje sytuację, w której członek zarządu nie może reprezentować spółki bez udziału innego członka zarządu lub prokurenta. Zapis ten jest ograniczeniem swobody członka zarządu, a nie prokurenta.

Prokura łączna niewłaściwa

Omówione powyżej uregulowania okazały się niewystarczające. Pewna spółka z Torunia chciała ustanowić jednego prokurenta, jednocześnie ograniczając swobodę jego działania – prokurent miał działać łącznie z członkiem zarządu. Toruński sąd nie był przekonany do takiego rozwiązania i nie zgodził się na ujawnienie takiego prokurenta w KRS. Spółka się odwołała. Sprawa ostatecznie trafiła do Sądu Najwyższego, który stwierdził, że:

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CZP 6/2001   Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.

Tak określona prokura nazywana jest prokurą łączną niewłaściwą.

Uchwała SN wywołała duże poruszenie wśród prawników i sędziów. Niektórzy ją krytykowali, inni chwalili jej praktyczność. Uchwała została wydana w sprawie dotyczącej kodeksu handlowego. Kodeks handlowy został zastąpiony kodeksem spółek handlowych, który obowiązuje do dziś. Znowelizowano także kodeks cywilny, zmieniając nieznacznie przepisy o prokurze. Praktyka w sądach rejestrowych była bardzo zróżnicowana. Pojawiło się więc pytanie, czy zacytowana powyżej uchwała jest aktualna.

Nowa uchwała Sądu Najwyższego

Prezes Sądu Najwyższego postanowił rozwiać narastające wątpliwości i zwrócił się do sędziów Sądu Najwyższego o wyjaśnienie tej kwestii Zadał pytanie, czy możliwy jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, w rubryce Prokurenci, jednego, prokurenta z jednoczesnym zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki?

W dniu 30.01.2015 skład 7 sędziów Sądu Najwyższego wydał uchwałę stanowiącą odpowiedź na zapytanie Prezesa SN:

​Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 stycznia 2015 r., III CZP 34/14   Niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.

Sąd Najwyższy zmienił więc zdanie odnośnie prokury łącznej niewłaściwej i uznał swoje dotychczasowe stanowisko za błędne.

SN nie sporządził jeszcze uzasadnienia uchwały, nie wiemy, czym kierował się ograniczając możliwość wpisania prokury łącznej niewłaściwej do KRS i jakie będą skutki uchwały.

Podsumowanie:

Z pewnością ustanawianie prokury łącznej niewłaściwej nie będzie już możliwe. Dla bezpieczeństwa funkcjonowania spółek należy zastanowić się nad zmianą rodzaju prokury w tych spółkach, gdzie została ustanowiona prokura łączna niewłaściwa