Czym różni się postępowanie upadłościowe od restrukturyzacyjnego?
Czasem jest tak, że prowadzona przez Ciebie działalność gospodarcza od pewnego czasu nie przynosi oczekiwanych zysków. Sprzedaż zwalnia, kontrahenci nie płacą, a zobowiązania mimo wszystko trzeba regulować. Zamiast planów o rozwoju firmy, trzeba kolejny miesiąc martwić się czy starczy na wynagrodzenia pracowników, na podatki, na kredyt, na czynsz, na prąd itd. Szansą na wyjście z tej sytuacji jest postępowanie restrukturyzacyjne. Czasem jednak jedyną słuszną decyzją wydaje się ogłoszenie upadłości. Oba te postępowania różnią się i regulują je różne akty prawne. Inne warunki należy spełnić dla ogłoszenia upadłości, a inne dla restrukturyzacji. Niekiedy to osoba trzecia, np. wierzyciel składa wniosek o ogłoszenie upadłości wobec swojego dłużnika. Wówczas postępowanie upadłościowe może toczyć się nawet bez Twojej inicjatywy.
Kiedy wniosek o restrukturyzację, a kiedy o upadłość?
Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Istnieje domniemanie niewypłacalności, gdy dłużnik opóźnia się w wykonaniu zobowiązań pieniężnych ponad 3 miesiące. Ponadto niewypłacalność można również określić inaczej wobec niektórych podmiotów, np. osób prawnych. Wtedy można definiować ją również jako stan, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku dłużnika. Niewypłacalność istnieje wówczas, gdy stan taki trwa ponad 2 lata. Jeśli Twoja działalność znajduje się właśnie w takiej sytuacji to możesz rozważać złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Postępowanie restrukturyzacyjne otwiera się natomiast wobec dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością. Niewypłacalność należy tutaj rozumieć tak jak w ustawie Prawo upadłościowe (opis powyżej). Natomiast dłużnik zagrożony niewypłacalnością, to taki, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.
Różne cele obu postępowań
Zgodnie z zasadą optymalizacji w postępowaniu upadłościowym należy dążyć do tego, by w jak najwyższym stopniu zaspokoić roszczenia wierzycieli. Ponadto postępowanie to prowadzi się tak, by zachować dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika. Oczywiście o ile racjonalne względy na to pozwolą. Może zdarzyć się jednak tak, że upadłość wiąże się z zakończeniem prowadzenia danej działalności. Upadłość można ogłosić także wobec osób fizycznych, w tym nie przedsiębiorców. Postępowanie prowadzi się wówczas tak, by umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego, niewykonanych w postępowaniu upadłościowym.
Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości. Dlatego też w tym postępowaniu możliwe jest zawarcie układu z wierzycielami czy przeprowadzenie działań sanacyjnych. W każdym razie zabezpieczyć trzeba słuszne prawa wierzycieli.
Wszczęcie postępowania o ogłoszenie upadłości
Postępowanie upadłościowe wszczyna się na wniosek.
Przepisy prawa upadłościowego regulują kto w stosunku do danego podmiotu może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Generalnie wniosek taki może złożyć sam dłużnik (tj. przyszły upadły) lub każdy z jego wierzycieli osobistych. Odnośnie niektórych spółek wniosek taki może zgłosić każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania tej spółki. Sytuacja ta ma miejsce w stosunku do spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej czy komandytowo-akcyjnej. W stosunku do innych podmiotów mogą to być, np. każdy uprawniony ustawą, umową lub statutem do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, organ założycielski, likwidator, kurator, zarządca itp.
Podkreślić należy, że pewna kategoria podmiotów ma obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Chodzi tutaj o samego dłużnika, który nie później niż w terminie 30 dni musi złożyć taki wniosek w sądzie. Termin ten liczy się od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, a więc od kiedy stał się niewypłacalny.
Obowiązek złożenia wniosku ciąży również na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Z taką sytuacją mamy do czynienia u osób prawnych czy jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym osobna ustawa przyznaje zdolność prawną.
Przykładowo dotyczy to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której prowadzenie spraw i jej reprezentacja należy do zarządu. Wówczas, jeśli zachodzi stan niewypłacalności to każdy członek zarządu będzie miał obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Również tutaj obowiązuje termin 30 dni.
Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku w terminie
Wobec wskazanych wyżej osób można kierować roszczenia w związku ze szkodą wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. Inną negatywną konsekwencją braku złożenia tego wniosku w terminie, jest możliwość orzeczenia przez sąd pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Zakaz ten jest bardzo szeroki i uciążliwy. Może być orzeczony na okres od 1 do 10 lat. Stosuje się go m.in. wobec osób, które mają prawny obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a nie złożyły go w ustawowym terminie. Ponadto kodeks spółek handlowych przewiduje również odpowiedzialność karną:
Art. 586 [Niezgłoszenie upadłości] Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego
Postępowanie wszczyna się na wniosek złożony przez dłużnika. Jest to wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Zbieg postępowań
Szczególny przypadek ma miejsce, gdy wobec tego samego podmiotu do sądu wpływa wniosek restrukturyzacyjny i wniosek o ogłoszenie upadłości. Wówczas sąd w pierwszej kolejności zajmie się wnioskiem restrukturyzacyjnym. Jeśli wniosek o upadłość wpłynął pierwszy, to sąd wstrzymuje się z jego rozpoznaniem. W niektórych sytuacjach sąd rozpatrzy oba wnioski wspólnie, przez wzgląd na interes ogółu wierzycieli.